Iedereen is wel eens moe. Vaak zijn de oorzaken van vermoeidheid gemakkelijk te achterhalen: te veel stress, een korte nacht of structureel te weinig slaap. Meestal los je het op door een nacht goed en lang te slapen, of om wat te rusten. Maar wat als dat niet helpt?
Het hebben van een chronische ziekte gaat vaak gepaard met (continue) vermoeidheid. Het is een allesomvattende vermoeidheid die zich niet zomaar laat oplossen met een dutje of slaap. Hoe erg de vermoeidheid is varieert, maar het is er continu. Het is iets waar je mee om moet leren gaan. Als ik voor mezelf spreek, went het wel. Ik kan mij bijvoorbeeld niet meer herinneren hoe mijn energielevel was voordat ik de ziekte van Crohn kreeg. Misschien is mijn energielevel wel dusdanig gedaald, dat wanneer ik mij nu energiek voel, dat eigenlijk maar vijftig procent van mijn accu is. Who knows?
Vermoeidheid kan zich op verschillende manieren uiten en voelt ook voor iedereen anders. Op Instagram vroeg ik hoe vermoeidheid zich bij andere chronisch zieken uit en wat voor gevoel dat hen geeft. Daar kwamen de volgende antwoorden op:
Vermoeidheid is…
- … Alsof je een kater hebt zonder die dag ervoor gedronken te hebben
- … Alsof je de dag begint met een halfvolle accu die gedurende de dag leegloopt
- … Alsof je hoofd meer wil dan je lichaam aankan
- … Bedrukkend. Niet alleen fysiek maar ook mentaal moe zijn
- … Je uitgeput voelen en te moe zijn voor kleine alledaagse dingen als douchen, praten, focussen, tandenpoetsen
- … Je futloos en gefrustreerd voelen. Je bent moe in je hoofd en lichaam
- … Geen puf hebben. Het brengt ook veel verdriet met zich mee
- … Iets wat niet altijd samenhangt met hoe druk je bent
- … Sluimerend en overweldigend
- … Te moe zijn om te slapen
- … Je machteloos voelen
Het is soms voor de omgeving van chronisch zieken moeilijk te begrijpen hoe heftig die vermoeidheid kan zijn. Ik heb vaak genoeg momenten dat ik geen energie heb om ergens over na te denken of over te praten. Ik kan dan de woorden niet vinden of heb de puf niet om te reageren op iets. Laat staan dat ik me goed kan focussen. Vooral de laatste paar weken merk ik dat de vermoeidheid bij mij de overhand neemt. Wanneer ik twee pagina’s van een boek lees, val ik in slaap. Ik heb de grootste moeite om mijn ogen open te houden nadat mijn wekker is gegaan, zelfs nadat ik 7 tot 8 uur (soms zelfs langer) heb geslapen. Dat ik mij de laatste paar weken extra vermoeid voelt is waarschijnlijk te wijten aan mijn actieve ontsteking en het feit dat ik veel bezig ben met mijn toekomstige operatie.
Wat kun je er aan doen?
Accepteren dat vermoeidheid bij jouw ziekte hoort is het belangrijkst. Niet het makkelijkst, maar wel heel belangrijk. Chronisch ziek zijn en vermoeidheid gaan zou eenmaal hand in hand met elkaar, dus je zult er ergens vrede mee moeten krijgen. Natuurlijk zijn er genoeg dingen die je kunt doen om het jezelf zo aangenaam mogelijk te maken. Ik heb een paar tips voor je:
- Lief zijn voor jezelf. Creëer bewuste rustmomenten waarin je echt even een moment voor je zelf neemt. Of dat nou een kopje thee drinken is, een warm bad of een aflevering van je favoriete serie… Geniet er bewust van.
- Beweeg. Van bewegen krijg je energie, hoe tegenstrijdig dat ook klinkt. Een kleine wandeling in de buitenlucht kan wonderen doen.
- Eet gezond. Gezonde voeding kan heel veel met je energielevel doen. Krijg je voldoende vezels en vitamine binnen? Drink je genoeg water? Kijk eens naar je voedingspatroon. Misschien krijg je wel teveel suikers binnen, die zorgen namelijk ook voor vermoeidheid.
- Praat erover. Als je het gevoel hebt dat je omgeving het niet begrijpt, praat er dan over. Vertel hoe je je voelt en wat je voelt. Ook op je werk. Wees niet bang om aan te geven dat iets even niet gaat. Als mensen er geen weet van hebben, kunnen ze er ook geen rekening mee houden.
- Luister naar jezelf en je lijf. Probeer je grenzen te bewaken. Heb je een volle agenda en is het je allemaal even teveel? Kijk wat je kunt schrappen. Je bent verder van huis als je die ene vermoeiende afspraak toch laat staan tegen beter weten in.
Wat kan jij als omgeving doen?
- Begrip is ontzettend belangrijk. Is dat lastig? Dan kun je misschien de lepeltheorie eens bespreken. Mensen met een chronische ziekte worden ook wel spoonies genoemd. De term spoonie is een metafoor om iemands beschikbare fysieke en mentale energie te beschrijven, uitgedrukt in lepels. Het is een makkelijke manier om je energielevel inzichtelijk te maken. Er zijn een aantal energielepels – spoons dus – te verdelen over de dag en iedere activiteit kost een x aantal lepels.
- Geen dag of week is hetzelfde. Wanneer iemand vorige week wel energie had om af te spreken maar deze week niet, is dat geen onwil maar een heel bewuste keuze. Het heeft geen zin om te benadrukken hoe vervelend dat is, want dat weet die persoon zelf ook. Vaak is iemand al een drempel over gegaan om een afspraak af te zeggen.
- Vraag of je kunt helpen. Is iemand echt te moe voor alledaagse taken? Vraag of je kunt helpen of dingen samen kunt doen. Het kan enorm helpen en daarnaast toon je ook begrip voor de situatie.
En last bust not least: als je vermoeidheid je dagelijks functioneren belemmert, bespreek het dan altijd met je arts. Wellicht valt er winst te behalen in je medicatie of kunnen ze op een andere manier met je meedenken aan een oplossing!
